Op 16 mei opent in Londen de 'eerste grote games-tentoonstelling ter wereld' getiteld Game On. Aanleiding is het veertigjarig bestaan van videogames. Veertig jaar. Jezus, als je het zo leest, dan vraag ik mij af hoe lang het is geleden dat ik mijn eerste game speelde. Ik kan het mij niet meer herinneren. Ik ben er mee opgegroeid als een van de eerste generaties. Zeker niet de laatste. Games zijn gekomen, gebleven en net als hun publiek volwassen geworden. De aantrekkingskracht op de jeugd blijft onverminderd groot, maar Game On zal voor velen ook nostalgie zijn. De expositie toont een historische dwarsdoorsnede aan spellen: van het eerste spel Space Wars uit 1962 langs de videohallen (Pacman) naar de spelcomputers in de huiskamer (Mortal Kombat) tot aan de multiplayer spellen (Quake) die via internet worden gespeeld. Game On gaat verder dan de spellen alleen. Er is aandacht voor de gamescultuur in de VS, Europa en Japan. Voor het ontstaan van genres en van gamesmarketing (Pokémon). Het geluid in spellen en het ontwerpen van personages worden belicht, evenals de relatie tussen games en cinema. Tot slot wordt een blik in de toekomst geboden, waaronder games voor derdegeneratie mobiele telefoons. Als toegift kan de bezoeker exclusieve spellen spelen op de nieuwste spelcomputers; Sony's Playstation2, de Nintendo Gamecube en de Xbox van Microsoft. Game On duurt tot 15 september.

1962: Space Wars
De eerste videogame ontworpen door MIT-student Steve Russell. Het eerste spel althans dat je op een computer met een monitor speelde. Nou ja computer, Space Wars kon alleen gespeeld worden op een peperdure mainframe computer zo groot als de kamer waarin ie stond opgesteld. Twee spelers moeten elkaars ruimteschip uitschakelen terwijl ze rond een zon cirkelen. Met de toetsen op het toetsenbord kon je gasgeven, vuren en het ruimteschip roteren. De zonnestralen geven de energie om te vliegen. Kwam je te dichtbij, dan trok de zwaartekracht van de zon je schip aan en knal: schip verwoest. Als je al niet werd geraakt door een torpedo van je tegenstander. Het enige wat je overigens op het scherm zag, waren groene tekens op een zwarte achtergrond. Maar dat mocht de pret niet drukken. Space Wars was de eerste computerapplicatie in de geschiedenis die je opstartte voor de lol.

1972: Pong
Tien jaar verder en we zien nog steeds simpele tekens op een zwart scherm. Twee stokjes als spelers die proberen een vierkant balletje terug te slaan. Eenvoudiger kan niet. Maar o zo verslavend. Immers: 'a good game is easy to understand and difficult to master.' De computerruimte op de universiteit is ingeruild voor winkelcentra en diners. De mainframe is een videogamekast geworden met kleine pookjes. Pong is ontwikkeld door Nolan 'Atari' Bushnell. Een jaar eerder pionierde hij met de eerste videogamekast Computer Space. Deze sloeg niet aan en hij probeerde het opnieuw met Pong. De eerste kast stond in een bar in Sunnyvale, Californië. Na twee dagen werd Bushnell gebeld dat het apparaat defect zou zijn. Bij aankomst bleek dat het muntendoosje tot de nok toe vol zat.

1982: Scramble
De tijd van de spelcomputers die een televisietoestel als scherm gebruiken. De Atari 2600, Magnavox Odyssey2, Mattel Intellivision en de Colecovision met voor die tijd superieure graphics en het hitspel Donkey Kong van Nintendo. Spellenfabrikant MB wil ook mee gaan doen en lanceert de Vectrex spelcomputer. De Vectrex is een mini-videogamekast met een eigen scherm. Revolutionair natuurlijk. De lijngraphics zijn eenvoudig en het scherm in zwart-wit maar bij elk spel wordt een zogeheten overlay meegeleverd. Een transparant stuk gekleurd plastic dat voor het scherm wordt geplaatst. Grote hit op de Vectrex is het spel Scramble, ontworpen door Paul Allen Newell. Een ruimteschip vliegt van links naar rechts en moet zowel vooruit schieten als bommen laten vallen om het doel, een diamant, te bereiken. Uren zoet mee geweest.

1992: Wolfenstein 3D
Philips lanceert de CD-i speler en Sega de SegaCD, de eerste spelcomputer die CDs gebruikt in plaats van cassettes. Ze zouden allebei floppen. Er heeft zich echter nog een aparaat in huis genesteld: de Personal Computer. Microsoft presenteert dat jaar het besturingssysteem Windows 3.1 al maken de meeste mensen nog gebruik van zijn voorganger MS-DOS. Id Software brengt een shareware-versie van het PC-spel Wolfenstein 3D uit en creëert direct een nieuw genre: de first person shooter. Onder in beeld is je 'eigen' hand zichtbaar met daarin een wapen. Je schiet op nazi's en aan het einde van het spel mag je zelfs Adolf overhoop knallen. Voor het eerst echt geschrokken in een spel.

2002: Medal of Honor: Allied Assault
Veertig jaar later komt alle vooruitgang samen in het run-and-gun spel Medal of Honor. De graphics zijn state-of-the-art. Tientallen levels met een gevarieerde gameplay voor zowel single player als online multiplay. Tegenstanders bestuurt door de computer die op jouw gedrag reageren. Regendruppels die je het zicht belemmeren wanneer je door het vizier van je sluipschuttergeweer kijkt. En alles in de realistische setting van de Tweede Wereldoorlog gezien door de ogen van jouw personage, een Amerikaanse commando. Heftig. Erg hefitg. Eén level speelt de invasiescene uit de speelfilm Saving Private Ryan na. Het level is waarschijnlijk de meest intense in de geschiedenis van videogames. Zweet in m'n handen, alles op scherp. Dat kun je nauwelijk nog een spelletje noemen.

Erwin van der Zande

[gepubliceerd in Torch 50, mei 02]