Good afternoon, gentlemen. I am a HAL 9000 computer. I became operational at the H.A.L. plant in Urbana, Illinois, on the 12th of January, 1997. My instructor was Dr. Chandra, and he taught me to sing a song. If you'd like to hear it, I can sing it for you. It's called Daisy. "Daisy, Daisy, give me your answer do. I'm half-crazy..."

Vandaag, 12 januari 1997, is er sprake van een toekomstverduistering. Onze toekomst, die vanuit de Westerse populaire cultuur is verbonden aan het symbolische jaar 2001, heeft zijn fictieve uur U genaderd. Onze toekomst is nu geworden. De vraag is of nu ook onze toekomst is geworden.

Vandaag, 12 januari 1997, is de geboortedag van HAL 9000. HAL is een fictieve computer uitgerust met artificiële intelligentie (AI) die een van de hoofdrollen speelde in de ultieme science fiction klassieker '2001: a Space Odyssey' (1968) van regisseur Stanley Kubrick naar een scenario van Arthur C. Clarke. Over het exacte jaar van HAL's geboorte bestaat overigens geen eenduidigheid. In het boek van Clarke is het 1997, in de kladversie van het filmscenario 1991 en in de uiteindelijke film spreekt HAL zelf van 1992. Maar dat is dan ook aan het einde van de film wanneer astronaut Dave de geheugenbanken van HAL losschroeft: 'Stop, Dave. My mind is going...'

2001 was niet zo maar een sci-fi film. Kubrick wilde een zo realistisch mogelijk beeld van de toekomst neerzetten. Ondanks dat hij naar de toekomst keek met de ogen van iemand uit de jaren zestig, slaagde hij er aardig in. Spraakherkenning, de grootte van computers en de affectieve capaciteiten van articifieel-intelligente computers waren in retrospectief de grootste 'missers' van Kubrick en Clarke. Spraakherkenning bestaat maar is anno 1997 nog lang niet zo ver als 2001 voorspelt. Zo heeft het Amerikaanse AT&T er veertig jaar over gedaan om een artificiële telefoon operator het woord 'collect' te laten herkennen in elk denkbaar dialect.

HAL was bovendien gemaakt naar model van de mainframe. (Zo zouden de letters H, A en L zijn afgeleid van IBM. Neem de letters I, B en M, schuif een letter op naar voren in het alfabet en je krijgt HAL.) De opkomst van de microchip en de personal computer hebben Kubrick en Clarke niet voorzien.

Wanneer je echter de vraag in hoeverre 2001 realistisch is gebleken omdraait, dan doemt een veel interessantere kwestie op zoals Simson Garfinkel in het januari-nummer van Wired ook constateert: 'Don't ask how close 2001 came to being right. Ask how close today's computers are to realizing the promise of HAL. When will we be able to talk to a HAL-like computer and consider it nearly an equal? When will the dream of 2001 become reality?'

Die vraag wordt door verscheidene cutting edge computer wetenschappers nader bestudeerd in de bundel HAL's Legacy, die deze maand wordt uitgegeven door MIT Press. De vraag houdt ook talloze leken bezig, getuige de fanatieke postings in alt.movies.kubrick en rec.arts.sf.movies. De NASA denkt echter heel erg dichtbij te zijn met de ontwikkeling van nieuwe AI-software voor het Deep Space One ruimteveer.

Dichtbij of ver weg, HAL 9000 bestaat (nog) niet. Vroeg of laat zal er een computer worden gebouwd die kan leren en denken. Tot die tijd moeten we het doen met de fictieve HAL in 2001. Om te zien hoe we het vooral niet moeten aanpakken met AI, want HAL blijkt behoorlijk schizofreen te zijn. Nu is onze toekomst nog niet geworden en misschien is dat ook maar beter zo. Of....'Sorry Dave, I'm afraid I can't do that.'