Domeinen zijn de adressen van internet. Aan de hand van domeinnamen navigeren wij op internet. Zo is www.shift.pi.net de domeinnaam van de webserver van Shift. In tegenstelling tot bijvoorbeeld straatnamen kan iedereen zo'n internetadres aanvragen. Je hoeft daarvoor alleen een aantal richtlijnen in acht te nemen en bij het juiste 'adres' aan te kloppen. Zo is een domein met als uitgang .org uitsluitend bedoeld voor sites van non-profit organisaties. En .com domeinen voor commerciële ondernemingen, enzovoort. Tot zover niets aan de hand.

Maar stel nou dat worsten- en soepfabrikant Unox morgen besluit het domein unox.com aan te vragen om een mooie site 'op het Internet' te openen. Dan heeft Unox mooi pech, want de domeinnaam unox.com blijkt bezet. Ene Ulrich Doerge uit Duitsland is Unox voor geweest en heeft unox.com vorig jaar augustus geregistreerd. Unox kan dan geen kant op. Je kunt onmogelijk twee keer hetzelfde adres op internet gebruiken. En domeinnamen worden aan de eerste aanvrager toegewezen: first come, first served. Een variant op unox.com is gezien de naamsbekendheid van het woord 'Unox' geen alternatief. Want zeg nou eerlijk, unox-rookworst.com of unox-tomatensoep.com klinkt voor geen meter.

Veel instanties, organisaties en vooral bedrijven willen dit soort situaties voorkomen en hebben het afgelopen jaar als de donder hun merknamen en bedrijfsnaam als domeinnaam geregistreerd. En elk denkbare variant op die namen. Soms zelfs de namen van hun concurrenten. Deze territoriumdrift is gebaseerd op het idee dat internetgebruikers geneigd zijn te navigeren en te zoeken op de meeste logische domeinnamen. Wat inderdaad ook zo is. Hoeveel bezoekers (lees: omzet) loopt Microsoft mis doordat windows95.com niet in handen is Microsoft? Niet veel waarschijnlijk, maar het staat zo knullig.

Het zijn niet alleen bedrijven die hun merknamen als een bezetene bewaken. Menig opportunist ruikt geld. Want een domein als sex.com of television.com moet toch geld waard zijn? Ja, zulke universele domeinnamen zijn inderdaad geld waard. Zo betaalde de Amerikaanse uitgever CNet anderhalf jaar geleden 30.000 dollar aan een man uit San Francisco voor de domeinen tv.com en radio.com. De man maakte een winst van 29.900 dollar met een karweitje dat tien minuten duurt.

De kosten van een zogeheten tweede niveau domein eindigend op .com (een 'top-level domain') bedragen 100 dollar voor de inschrijving en na twee jaar 50 dollar per jaar. Niet voor niks dat er in 1996 een record aantal 'second-level domains' zijn aangevraagd. Om precies te zijn 897.567, ruim vier maal zo veel ten opzichte van 1995. De meeste van de nieuwe domeinnamen eindigen op .com. Daar zullen er vast een aantal tussen zitten die sommige bedrijven of personen doen besluiten naar de rechter te stappen.

De instantie die van oudsher de registratie van .com domeinen (alsook .net, .org, .edu, .ca, .us en .gov) beheert, is InterNIC. Maar InterNIC kon de stroom van aanvragen niet meer aan en besteedde de domeinregisstratie uit aan het Amerikaanse bedrijf Network Solutions Inc. Overigens mét goedkeuring van de Internet Assigned Number Authority dat de toewijzing van IP-adressen (de technische adressen die verscholen gaan onder domeinnamen) beheert, en van de invloedrijke Amerikaanse National Science Foundation. Het was Network Solutions die de 100 dollar registratiekosten invoerde, wat menigeen tegen de borst stoot. Niet vanwege de hoogte van het bedrag - wat is nou 100 dollar voor een internet domein - maar omdat Network Solutions op deze manier geld verdient aan een monopoliepositie die het bedrijf als het ware is 'geschonken'. En monopolies en internet gaan traditioneel moeilijk samen.

De wilde en opportunistische wedloop op .com domeinen en de ongewenste monopoliepositie van Network Solutions heeft tot creatieve reacties geleid. Een van de bekendste is Name.Space van de Amerikaanse mediakunstenaar Paul Garrin. Garrin probeert met zijn project - 'no more .com!' - de bestaande hiërarchie van de domeinnaamregistratie te doorbreken door zelf een systeem te introduceren waarbij ook domeinen eindigend op bijvoorbeeld .news, .fun, of zelfs .rotterdam zijn toegestaan. Een ander initiatief is AlterNIC. Hier blijft men meer in het spoor van de bestaande infrastructuur en wordt met name gepleit voor een uitbreiding van de top-level domeinen. Vooral om het top-level domein .com van alternatieven te voorzien. Zoals .biz van 'business', naar idee van Macro Computer Solutions, een serviceprovider uit Chicago.

Het nieuws over de onvrede met Network Solutions en over initiatieven zoals dat van Garrin bereikte de burelen van de Internet Society, een internationale organisatie die waakt over de evolutie van internet. Prompt werd in samenwerking met andere, soortgelijke internetorganisaties en organen zoals de World Intellectual Property Organization, de Internet International Ad Hoc Comittee (IAHC) opgericht met als doel orde op zaken te stellen.

De eerste voorstellen van het IAHC, daterend van december, laten zien dat Network Solutions diverse concurrenten kan verwachten en dat het aantal top-level domeinen wordt uitgebreid. Bovendien is het de bedoeling dat zakelijke sites strikter worden gescheiden van persoonlijke sites. Het IAHC zal op 3 februari zijn eindconclusies bekend maken. Dus als je opschiet, kun je nog net op tijd calve.com registreren. Welke site is er niet groot mee geworden? Duh.